همشهری آنلاین: طالقان از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های رشته کوه البرز است. این منطقه که به دارالمومنین شهرت دارد و به دلیل نزدیکی به مازندران و گیلان از نخستین نقاط ایران است که مذهب تشیع در آن پای گرفته و مردم این دیار به خاندان پیامبر(ص) عشق و ارادت ورزیدند.
طالقانی‌ها مردمی اهل سواد و دانش هستند. در گذشته که خواندن و نوشتن چندان بین مردم عادی رایج نبود، طالقانی ها سواد خواندن و نوشتن داشتند و علم‌آموزی بین آنها رواج داشته‌است. از دیگر صفات مردم این دیار، علاقه‌مندی به خوشنویسی بوده‌است. برخی از اهالی طالقان در فصول سرد سال که کار کشاورزی از رونق می‌افتاد به نواحی مناطق جلگه‌ای گیلان و مازندران می‌رفتند و به آنها خط و زبان فارسی و نیز خواندن قرآن کریم را آموزش می‌دادند. همچنین کتابت و نسخه‌نویسی کتاب‌ها و متون فارسی اعم از نظم و نثر بزرگان ایران از دیگر کارهای مردم این دیار بوده‌است.
جالب اینجاست که طالقان زادگاه بیشتر بزرگان خوشنویسی کشور مانند «درویش عبدالمجیدطالقانی» مبدع شیوه خوشنویسی نستعلیق شکسته، استادان فقید سید حسن و سید حسین میرخانی و هنرمند برجسته معاصر استاد غلامحسین امیرخانی است و روستای مهران، زادگاه درویش عبدالمجید است و به همین دلیل بنای یادبودی برای او در ابتدای این روستا ساخته شده است.
فرهنگ‌ورزی مردمان طالقان باعث شده تا آیین‌ها و رسم‌های ویژه‌ای در این منطقه برگزار شود که آیین «عاشورا قدیم» از سرآمد این آیین‌هاست و همه ساله در نخستین جمعه تیرماه در حیاط بقعه «پیرجمشید» و زیر درخت گردوی کهنسالی که نظرکرده اهالی است؛ برگزار می‌شود.
در این آیین که از عصر نخستین پنج‌شنبه تیرماه به‌عنوان پیش‌درآمد عاشورا قدیم آغاز می‌شود، تقریبا همه پرده‌های تعزیه مربوط به شهادت امام حسین(ع) و یارانش تا عصر جمعه اجرا می‌شود.
معمولا اهالی روستاهای مختلف طالقان در این روز خود را به روستای مهران می‌رسانند. همچنین مهرانی‌های ساکن شهرهای دیگر سعی می‌کنند خود را عصر اولین پنج‌شنبه تیرماه به روستای زادگاهشان برسانند تا خانواده‌های خود را برای برنامه روز جمعه کمک کنند.
آیین عاشورا قدیم شامل ۲ بخش است. بخش نخست از ساعت ۸ صبح جمعه تا اذان ظهر به طول می‌انجامد. بعد از اذان و خواندن نماز، اهالی روستای مهران در ایوان خانه‌هایشان سفره می‌گسترانند و درهای خانه‌هایشان را باز می‌گذارند تا از کسانی‌که از روستاهای دیگر به مهران آمده‌اند، پذیرایی کنند. معمولا در این روز، از میهمانان اغلب با قیمه‌پلو پذیرایی می‌شود. بعد از خوردن ناهار و صرف چای و خرما، دوباره اهالی به حیاط مقبره پیرجمشید می‌روند تا اجرای دیگر پرده‌های باقی‌مانده تعزیه‌ها را تماشا کنند. آیین عاشورا قدیم روستای مهران در سال ۱۳۹۴ به عنوان میراث غیرملموس استان البرز به ثبت ملی رسید.
اما برای این‌که بدانیم چرا طالقانی‌ها نام این آیین را عاشورا قدیم گذاشته‌اند، بهتر است به کتاب «گاهشماری در بالا طالقان | یادنامه‌ی عاشورا قدیم» تالیف «علی بالائی» رجوع کنیم.
در این کتاب آمده‌است: «در واپسین روز آدینه هر ماه تیر، روستای مهران طالقان شوری دیگر دارد. مردم سختکوش این آبادی، با آیین پیشینیان خود هر ساله تعزیه عاشورای حسینی را بر پا می‌کنند و هر چند گاهی، روز پیش از آن نیز تعزیه تاسوعا و فردای آن شب شبیه شام غریبان.»
«مردم مهران بر این باورند که روز شهادت امام حسین علیه السلام در چهارم «نورج‌ما» بوده‌است و «نورج‌ما» یکی از ماه‌های تقویمی باستانی طالقانی است و نزدیک به ماه تیر در گاهشماری رسمی خورشیدی. از این رو، از گذشته‌های ناپیدا تا نزدیک به سه دهه پیش، این آیین را در چهارم نورج‌ما برگزار می‌کردند. در سال ۱۳۵۸ بر آن شدند تا برای آن که دیدارکنندگان بتوانند به آسانی خود را به مهران برسانند این آیین را به جای چهارم نورج‌ما در واپسین آدینه تیر خورشیدی برگزار کنند که تا امروز چنین است. این تعزیه سوزناک که پررنگ‌تر ین آیین عاشورا قدیم است به هنرمندی شبیه‌خوانان مهرانی برگزار می‌شود. به‌ویژه چندین سال است که کربلایی محمد مهرانی «امام خوان» برجسته عاشورا قدیم چشم‌ها و دل‌ها را به سوی خود و پیام گفتارش می‌کشد...»
«همچنین این روز برای مهرانیان روز درمان‌خواهی و نیازورزی است. بسیاری از مردم روستا نیت می‌کنند... در این روز که در همه خانه‌ها به روی همه باز است صبحانه، ناهار و شام می‌دهند. عاشورا قدیم در بلندی مهران جایگاهی مینوی دارد.»
گفتنی است همه اعضای گروه تعزیه روستای مهران از پسران و نوادگان حاج محمد مهرانی هستند و اجرای این نمایش و آیین در این خانواده موروثی است.
نظر شما